W pierwszej kolejności podkreślić trzeba, że spadek przechodzi na spadkobierców z mocy samego prawa, z chwilą śmierci spadkodawcy. Do czego więc nam orzeczenie sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku lub notarialny akt poświadczenia dziedziczenia? Oczywiście do celów dowodowych. Urzędowym dokumentem w postaci stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowanym aktem dziedziczenia potwierdzamy nasze prawa do spadku. W wielu postępowaniach administracyjnych i sądowych taki dokument jest wręcz wymagany (postępowanie w sprawie podatku od spadku, księgi wieczyste, rejestry przedsiębiorców, rejestry zastawów).
Istotne jest to, że ustawodawca nie narzuca terminu w którym należy sformalizować nabycie spadku. Przyznać należy jednak, że uporządkowanie tej kwestii jest wskazane.
Do października 2008 roku potwierdzenie faktu dziedziczenia można było uzyskać wyłącznie w postępowaniu przed sądem. Natomiast aktualnie zgodnie z treścią art. 1025 § 1 kc „Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia.” Od osoby uprawnionej zależy więc, czy sformalizuje nabycie spadku w sądzie czy u notariusza.
Mając na uwadze czas postępowania, szybsze jest przeprowadzenie sprawy u rejenta. Występuje jednak szereg okoliczności, kiedy notariusz nie może wydać aktu poświadczenia dziedziczenia. Sytuacja ta miejsce przede wszystkim wówczas, gdy między spadkobiercami jest spór. Koniecznym wymogiem wydania aktu jest bowiem stawiennictwo wszystkich osób uprawnionych, które mogą wchodzić w rachubę jako spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.
Interesujące orzeczenie w tym zakresie zapadło w Sądzie Okręgowym w Warszawie: „1. Zgodnie z art. 95j ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. Prawo o notariacie, zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Co oznacza, że Sąd wieczystoksięgowy był związany jego treścią. Artykuł 1025 § 2 KC wprowadza domniemanie prawne. Domniemanie powyższe jest domniemaniem prawnym wzruszalnym w trybie art. 679 KPC, nie może być natomiast wzruszone w trakcie postępowania o wpis do księgi wieczystej. Akt poświadczenia dziedziczenia – tak samo jak stwierdzenie nabycia spadku przez sąd – jest podstawą domniemania, że osoba, która go uzyskała, jest spadkobiercą.”
- Sąd wieczystoksięgowy nie może odmówić spadkobiercy wpisu jego prawa własności, nawet jeśli odkryje, że akt poświadczenia dziedziczenia nie uwzględnia wszystkich spadkobierców.” Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie – V Wydział Cywilny Odwoławczy z dnia 17 listopada 2011 r. V Ca 2304/11