Kiedy staję się spadkobiercą? W którym momencie nabywam spadek? – to bardzo często pojawiające się pytania. Tą kwestie przepisy regulują precyzyjnie, a mianowicie zgodnie z art. 924 i 925 Kodeksu cywilnego: spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, a spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Ogólnie rzecz ujmując spadkobierca wstępuje w ogół praw i obowiązków zmarłego z chwilą jego śmierci.
Trzeba pamiętać, iż spadkobranie następuje z mocy samego prawa. Nie jest więc uzależnione od aktywności spadkobiercy, jego oświadczenia woli, a nawet wiedzy o tytule powołania do spadku. Tym samym data postanowienia sądu w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku lub data notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia nie ma żadnego wpływu na datę nabycia spadku przez spadkobiercę.
Zgodnie z art. 924 k.c. spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy. Pojęcie „otwarcia spadku” oznacza, że z chwilą śmierci spadkodawcy należące do niego prawa i obowiązki majątkowe o charakterze cywilnoprawnym zmieniają swój charakter, stają się spadkiem, a więc pewną wyodrębnioną masą majątkową, poddaną przepisom prawa spadkowego. Prawa i obowiązki niewygasające z chwilą śmierci danej osoby przechodzą, w drodze sankcji generalnej, na określone podmioty. Natomiast stosownie do art. 925 k.c. spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku. Prawo polskie łączy nabycie praw i obowiązków wchodzących w skład spadku ze zdarzeniem, jakim jest śmierć spadkodawcy. Nabycie to nie jest uzależnione ani od złożenia przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu spadku, ani od uzyskania przez niego orzeczenia odpowiedniego organu państwowego. Wejście przez spadkobiercę w ogół praw i obowiązków zmarłego następuje z mocy prawa. Skutek ten ma miejsce także w sytuacji, gdy spadkobierca nie ma świadomości, że nastąpiła śmierć spadkodawcy i nabył on spadek. Związanie przez ustawę nabycia spadku przez spadkodawcę ze zdarzeniem prawnym, jakim jest śmierć osoby fizycznej, oznacza, że z chwilą śmierci spadkodawcy (otwarcia spadku) spadkobierca wchodzi z mocy prawa w ogół praw i obowiązków należących do spadku. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie I ACa 799/15
Ustawowa konstrukcja dziedziczenia polega jednak na tym, że nabycie spadku w chwili jego otwarcia ma charakter tymczasowy. Spadkobierca ma bowiem prawo odrzucić spadek. Wówczas traktowany jest tak jakby nie dożył otwarcia spadku (art. 1012 i 1020 k.c.).