Pisząc o instytucji unieważnienia małżeństwa, zacząć należy od pojęcia samego małżeństwa. Kodeks rodzinny przedstawia szereg przesłanek, które muszą być spełnione, aby doszło do zawarcia aktu małżeństwa. Podstawowy przepis art. 1 § 1 kro stanowi, iż „małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński”. Kluczowa jest więc jednoczesna obecność oraz oświadczenie woli. Kodeks reguluje również przesłanki zawierające zakazy, których wystąpienie może być podstawą unieważnienia małżeństwa. Do podstawowych przeszkód małżeńskich zaliczyć należy brak odpowiedniego wieku, bliskie pokrewieństwo, ubezwłasnowolnienie lub choroba psychiczna, a także fakt pozostawania już w związku małżeńskim.
Istotne jest, że w przypadku naruszenia wymogów przy zawarciu małżeństwa lub przy wystąpieniu wyżej przedstawionych przeszkód, każdy kto ma w tym interes prawny może wystąpić z powództwem o ustalenie nieistnienia małżeństwa – unieważnienie.
Jakie są skutki unieważnienia małżeństwa? Co do zasady skutek jest taki, iż małżeństwo uważa się za niezawarte. Należy wspomnieć nadto, że z chwilą unieważnienia małżeństwa małżonkowie powracają do poprzedniego stanu cywilnego. W przypadku zmiany nazwiska, małżonek nie ma wyboru i powraca do pierwotnego, które nosił przed zawarciem unieważnionego małżeństwa. Sprawa staje się nieco bardziej złożona w kwestii wspólnych dzieci oraz co do wspólnego majątku. Zgodnie z art. 21 kro „do skutków unieważnienia małżeństwa w zakresie stosunku małżonków do wspólnych dzieci oraz w zakresie stosunków majątkowych między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o rozwodzie, przy czym małżonek, który zawarł małżeństwo w złej wierze, traktowany jest tak, jak małżonek winny rozkładu pożycia małżeńskiego”. Odnośnie kwestii majątkowych i rodzicielskich zapraszam wiec do zapoznania się z wpisami dotyczącymi sytuacji jak po rozwodzie.