W świetle art. 471 kc dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Słynna paremia „pacta sunt servanda” oznacza dosłownie: „umów należy dotrzymywać”. Problem powstaje jednak, gdy jedna ze stron nie wykonuje umowy albo opóźnia się z jej wykonaniem.
W ramach tego wpisu przedstawione zostaną możliwe roszczenia, które przysługują wierzycielowi w sytuacji kiedy druga strona umowy nie wykonuje należycie swoich obowiązków.
Wskazać należy, że wierzycielowi służy w pierwszej kolejności roszczenie o wykonanie zobowiązania w naturze, zgodnie z zasadą realnego wykonania zobowiązania. Dopóki więc strony łączy umowa, a świadczenie jest możliwe do spełnienia, wierzycielowi przysługuje przede wszystkim roszczenie o spełnienie świadczenia przez dłużnika zgodnie z treścią zobowiązania. Jeżeli rezultatem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy jest wyrządzenie szkody, to powstaje uprawnienie wierzyciela do domagania się jej naprawienia. Odszkodowanie należne w takim przypadku zastąpi z reguły świadczenie wynikające z treści zobowiązania. Czasem wystąpi ono obok tego świadczenia, gdy wierzyciel z domagania się wykonania umowy nie zrezygnuje, a zażąda odszkodowania za skutki zwłoki w wykonaniu zobowiązania.
Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą „w razie zwłoki dłużnika wierzyciel może żądać, niezależnie od wykonania zobowiązania, naprawienia szkody wynikającej ze zwłoki, co wynika z art. 471 i 477 KC. Przy czym art. 477 § 2 KC wyraźnie odróżnia realne wykonanie zobowiązania od roszczeń odszkodowawczych, które ograniczają się do wyrównania szkody poniesionej przez wierzyciela przez to, że nie otrzymał świadczenia w terminie” Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach sygn. akt I ACa 595/08.
Następnie pojawia się pytanie jak wyliczyć kwotę odszkodowania. Stwierdzić należy, iż odszkodowanie ma przede wszystkim funkcję kompensacyjną. Odszkodowanie powinno wyrównać poniesiony uszczerbek albo w granicach ujemnego interesu umownego, albo jeśli ustawa lub umowa to przewiduje, także w granicach dodatniego interesu umownego, czyli łącznie z nieosiągniętą korzyścią, jaką miała przynieść wierzycielowi niewykonana lub nienależycie wykonana umowa. Powinno się z zasady doprowadzić do takiego stanu, który by wystąpił, gdyby nie miało miejsca zdarzenie wyrządzające szkodę.